ÖĞRENME

  

İçindekiler

 EĞİTİM PSİKOLOJİSİNDE ÖĞRENME

     Performans

    Refleks

     İçgüdü

     Öğrenme

     Uyarıcı

     Tepki

     Karşılık

     Özet 

     Kaynakça

   

   

 Psikoloji insan davranışlarını inceleyen bilim dalı olduğu için insanın çeşitli davranışları onun konusu içine girer. İnsanın davranışlarını incelemeye başladığımızda ise, öncelikle performans kavramını tanımlamamız gerekir. 

Öğrenmenin ne olduğu ve nasıl gerçekleştiği konusunun da performansı tanımlayarak başlaması anlaşılmasını kolaylaştıracaktır.

     PERFORMANS 

  

    Bir kişinin tüm yaptıkları onun performansını (edim) oluşturur. Bir sporcudan bahsederken ‘’iyi bir performans gösterdi’’ denir. Veya düşük bir performans gösterdiğinden bahsedilir.

     Bir sporcunun performansının kötü olduğu söylendiğinde, kötü de olsa bir performans vardır. Demek ki, performans kötü veya iyi bir davranış düzeyini ifade etmektedir.

     Doğuştan getirilen iki ana davranış türünün bulunduğu söylenebilir: refleks ve içgüdü. Refleks ve içgüdü dışındaki davranışlar doğuştan getirilmeyen davranışlar, yani öğrenme sonucu elde edilme olasılığı yüksek olan davranışlar olacaktır.

       

   REFLEKS

     Refleks terimi ‘’doğuştan getirilen, belli bir uyarıcıya karşı organizmanın belli ve basit bir davranış gösterme eğilimi’’şeklinde tanımlanabilir.

 Bu tanımda üç özellik vurgulanmaktadır: doğuştan getirilmesi, belli bir uyarıcısının bulunması, belli ve basit bir tepki olması. 

Refleksin en bilinen örneği de dizimize vurulduğu zaman ayağımızı kaldırmamızdır. 

Refleksin belirtilmesi gereken diğer bir özelliği de ertelenebilmesi, ama engellenememesidir. Refleksin ortaya çıkması, organizmanın kendini zorladığında(belli uyarıcı ortaya çıktıktan sonra) bir süre ertelenebilir ama engellenemez,organizma rahatladığı ilk anda refleks ortaya çıkar.

  

    İÇGÜDÜ

     Gündelik hayatta içgüdü kişinin içinden geldiği gibi davrandığı zaman gösterdiği davranıştır;kişinin bilinçli olarak yapmadığı davranıştır şeklinde tanımlanabilir.

     İçgüdü;

·         Doğuştan gelmelidir.

·         Bir türün tüm üyelerinde olmalıdır.

·         Başka türlerde olmamalıdır.

·         Karmaşık bir davranış örüntüsü olmalıdır(grubu,modeli).

    

     Bir davranışın içgüdü olabilmesi için,bu dört şartın dördünün de olması gerekir.Eğer bu dört şarttan biri yerine gelmezse,o davranışın içgüdü olmadığı söylenebilir.

Reflekslerin ertelenebilmesine karşılık,içgüdüler ertelenemez.İçgüdü ile refleks arasındaki diğer bir fark da refleksin basit bir davranış olmasına karşılık,içgüdünün karmaşık bir duygu olmasıdır.

    ÖĞRENME

    Öğrenme,tekrar yada yaşantı yoluyla organizmanın davranışlarında meydana gelen oldukça kalıcı/sürekli değişikliklerdir.Bir davranışın öğrenme olup olmadığı aşagıdaki sorularla anlaşılabilir:

·         Tekrar veya yaşantı yoluyla mı olmuştur?

·         Davranışta değişiklik meydana gelmiş midir?

·         Değişiklik oldukça kalıcı mıdır?

     Bu sorulardan herhangi birisine hayır cevabı alınıyorsa ,o davranış öğrenme değildir.Özellikle ‘’tekrar ya da yaşantı yoluyla’’ edinilmeyen davranış değişikliklerine bir takım psikolojik rahatsızlıklar ve tikler verilebilir.

Bu durumlarda davranış değişikliği meydana gelir ve oldukça kalıcıdır; ama öğrenme olarak nitelendirilemezler.

     Bir başka açıdan (davranışçılık,behaviorism) öğrenme bir uyarıcı ile bir tepkinin eşleştirilmesi,yani bir uyarıcıya karşı gösterilen bir tepkinin pekiştirilmesi olarak tanımlanabilir.

    UYARICI

     İnsanların duyu organlarını harekete geçiren ve insanda bir tepkiye yol açan iç ve dış durum değişikliğidir.Acıkma,susama,kas hareketleri içsel;ışık,ses dışsal uyarıcılar olarak sayılabilir.Kolayca anlaşılabileceği gibi,yukarıdaki tanımda üç öğe bulunmaktadır.

a)      kişinin  duyu organlarının harekete geçmesi,

b)     kişide tepkiye yol açması,ve

c)      iç veya dış bir durum değişikliğinin meydana gelmesi.

     TEPKİ

     Uyarıcılara karşı organizmanın gösterdiği davranıştır.Tepki uyarıcısına göre belirlenebilir.Çünkü,bir durumda tepki olan bir davranış başka bir açıdan bakıldığında uyarıcı olabilir.

     Öğretim sırasında öğretmenin sorusu uyarıcı,öğrencinin cevabı bir uyanıdır.Bazen öğrencinin konuşması uyarıcı öğretmenin cevabı tepki tepki olur.Uyarıcı ile tepki arasındaki ilişki karşılıklıdır.

     KARŞILIK

    Bir davranışın karşılığı,ilgili uyarıcıya karşı o davranışın tekrar gösterilme veya gösterilmeme ihtimalini artırmaya yönelik olabilir.

Organizma davranışta bulunduğunda,o davranışın karşılığı,aynı uyarıcı ile daha sonra karşılaşıldığında gene aynı davranışı gösterip göstermemesi gerektiği ile ilgili bilgi içerir.

Karşılık, hem istenilen durumun ortaya çıkması için yapılan işin, hem de bu iş için kullanılan uyarıcın adı olarak kullanılabilmektedir.

   ÖZETLE

   İnsan davranışlarını anlamada performans kavramından yola çıkılabilir.Performans kişinin tüm yaptıklarını ifade ediyorsa, kişinin performansının bir kısmının doğuştan getirilen, diğer kısmının da sonradan edinilen davranışlardan oluştuğu söylenebilir.Doğuştan getirilen davranışlar refleksler ve içgüdülerdir.Sonradan edinilen davranışlar ise öğrenme sonucu gerçekleşen davranışlardır.

Refleksler doğuştan getirilen,belli bir uyarıcıya karşı basit ve ani tepki gösterme eğilimi;içgüdüler ise doğuştan getirilen türe özgü davranış örüntüleri olarak tanımlanabilir.İçgüdülere benzeyen bir takım davranışlar vardır ki,bunlara içgüdüsel davranış denir.İçgüdüsel davranışların ne kadar doğuştan,ne kadar öğrenme veya ne kadar refleksif oldukları henüz araştırma düzeyindedir,yani bir sonuca ulaştırılamamıştır.

Öğrenme olgusunu açıklamada uyarıcı,tepki karşılık kavramlarından yararlanılır.Karşılık,pekiştirme şeklinde veya ceza şeklinde olabilir.Pekiştirme uyarıcıya karşı verilen tepkinin tekrar verilmesini sağlamaya yöneliktir.Ceza ise tepkinin tekrar verilmemesi için uygulanır.Başka bir ifadeyle,ceza yapmamayı öğretirken,pekiştirme yapmayı öğretir.

Kaynakça

1.    .^b Özkalp, enes. Davranış Bilimmlerİne Giriş. Anadolu Üniversitesi. ISBN 975-06-0095-9

2.    ^ ^a b Öztürk, Ramazan. "Öğrenme Kuramları ve Öğretim İlkeleri" (HTM). İnönü Üniversitesi

        3.Eğitim psikolojisi  (Hasan Bacanlı)

Web linkleri:

1) ÖĞRENME:İle ilgili daha fazla bilgiyi bu linkte bulabilirsiniz.


2) PERFORMANS:İle ilgili daha ayrıntılı bilgiyi bu linkte bulabilirsiniz.


3) İÇGÜDÜ:İle ilgili daha fazla bilgiye bu linkten ulaşabilirsiniz.


4)UYARICI:İle ilgili daha ayrıntılı bilgiye bu linkten ulaşabilirsiniz.


5)TEPKİ: İle ilgili daha fazla bilgiye bu linkten ulaşabilirsiniz.